Төменде қазақстандық суретшілердің Венеция Биенналесіне қатысуының қысқаша хронологиясы берілген:

ORTA трансдисциплинарлық ұжымы (Александра Морозова, Рүстем Бегенов, Дария Джумеля, Александр Баканов, Сабина Қуанғалиева) 23 сәуірден бастап 27 қарашаға дейін өтетін La Biennale di Venezia 59-шы Халықаралық Өнер Көрмесінде Қазақстанның тұңғыш ұлттық павильонын көрермен назарына ұсынады. ЛАЙ-ПИ-ЧУ-ПЛИ-ЛАПА Жаңа Кемеңгерліктің Орталығы алматылық суретші, жазушы және өнертапқыш Сергей Калмыковтың (1891 - 1967) өмірі мен шығармашылығынан шабыт алған. Көзі тірісінде-ақ эксцентристік идеяларымен, ортодоксалдық емес дүниетанымымен, тосын өмір салтымен танымал еді, сол үшін оған «қалалық ессіз» деген лақап ат берілген болатын Калмыков бүгінде өзіндік ерекшелігі бар және әдеттегіден тыс көркемдік шығармашылығымен есте қалды.

2022 жыл Қазақстан Венеция Биенналесінде өзінің тұңғыш және көптен күткен ұлттық павильонын өнерсүйгіш қауымның назарына ұсынатын жыл болады. Дегенмен, қазақстандық суретшілер бұған дейін де көрмеге қатысқан болатын – 2005 жылы алғашқы Орталық Азия павильоны ұйымдастырылды; содан бері әртүрлі коммерциялық емес ұйымдар Венеция Биенналесі шеңберінде көрмелер мен параллель бағдарламалар өткізді.

ORTA трансдисциплинарлық ұжымын 2015 жылы актриса Александра Морозова мен режиссер Рүстем Бегенов құрған. 2017 жылдан бері топ құрамына суретші Александр Баканов, фото және видеодизайнер Дарья Джумеля және суретші Сабина Қуанғалиева қосылды. ORTA театр, бейнелеу және жаңа медиа өнері, бейне және кино, технология, әлеуметтік зерттеулер және философия, сондай-ақ робототехника, компьютерлік технологиялар, электронды инженерия және қолданбалы өнерді қоса алғанда, әмбебап жобаларды жасау арқылы адам шығармашылығының жоғары өлшемдерін зерттейді. 2017 жылдан бастап олардың жобалары, негізінен, суретші Сергей Калмыковтың (1891–1967) идеялары мен өміріне негізделген Жаңа Кемеңгерлікке бағытталған.

1891 жылы Өзбекстанның Самарқанд қаласында дүниеге келген. Ресейдегі Петербургте және Мәскеуде Кузьма Петров-Водкиннен, Мстислав Добужинскийден білім алған. 30-жылдары Қазақ опера және балет музыка театрының (қазіргі Абай атындағы Мемлекеттік академиялық опера және балет театры) спектакльдерін безендіру үшін Евгений Брусиловскийдің шақыруымен Алматыға көшіп келеді және өмірінің қалған бөлігін осы қалада өткізді. Калмыков өзін Абсолютті Планетааралық санаттағы Бірінші ранг Кемеңгері деп атады және өнер, ғылым, сәулет, қоғам, адам кемеңгерлігі туралы идеялар мен теорияларды дамытты. Суретші 1967 жылы көпке белгісіз күйде қайтыс болды, алайда аймақтағы заманауи суретшілер толқынына шабыт сыйлады және өзінен кейін 10 000-нан астам қолжазба парағын қалдырып кетті. Оның бәрі Қазақстанның Мемлекеттік архивінде мұқият сақтаулы. Сондай-ақ Калмыковтың 1 500-ден астам картина, сурет, литографиясы Қастеев атындағы Ә. Қастеев атындағы өнер мұражайы, Орыс мұражайы, Пушкин мұражайы және Орынбор бейнелеу өнер мұражайы коллекцияларында сақталған.

ЛАЙ-ПИ-ЧУ-ПЛИ-ЛАПА Жаңа Кемеңгерліктің орталығы – алдағы жылдар, ондаған, тіпті жүздеген жыл бойы бүкіл әлемде ашылатын Жаңа Кемеңгерлік Орталықтары сериясының тұңғышы. Орталықтың мынадай міндеттері бар:

ЛАЙ-ПИ-ЧУ-ПЛИ-ЛАПА Жаңа Кемеңгерліктің Орталығы – Жаңа Кемеңгерліктің ұлы Өнерінің символы мен манифесті!

Біз Сергей Калмыковтың ойлау тәсілі мен өмір жолынан Жаңа Кемеңгерлікті құрадық. Кемеңгерлікті өз бойыңда буырқантып, өзіңде тамырландырып, тәрбиелеуге болады. Бұл белгілі бір жағдайларда және әртүрлі деңгейде жүреді. Жаңа Кемеңгерліктің екі жаһандық бөлімі бар: Кемеңгерлік Тәжірибесі және Кемеңгерлік Физикасы. Бір-біріне тұтасып кеткен бөлімдерді бір-бірінен ажырату оңай емес, бірақ түсінікті болу үшін оны ажыратудың жолын көрсетелік:

Кемеңгерлік Тәжірибесі – өзіңдегі кемеңгерлігіне қарау принциптері мен әдістерінің жиынтығы, мұны әрбір адам қолдана алады. Мазмұны жағынан бұл тәжірибе қарапайым, бірақ кез келген шынайы тәжірибе сияқты орындалуы күрделі. Тәжірибе бұрыннан бар белгілі принциптермен шектелмейді, үнемі ұлғайып, дамып отырады. Ешкім бұрыннан бар принциптерді ұстануға міндетті емес – әркім өз принциптерін жасай алады және жасауы да керек. «Мен Кемеңгермін, өйткені өзімді Кемеңгер деп атадым!» – бұл ешкімді ешкіммен салыстырмайтын және бұл мәлімдеменің анық-қанығын тексермейтін Жаңа Кемеңгерліктің басты принципі. Ешқандай да комиссия қажет емес! Ешқандай да бағаның қажеті жоқ! Кемеңгер ме, жоқ па, оны әркім өзі шешеді – мұны мақұлдау қажет емес! Кемеңгер – ол абсолют. Кемеңгерліктің табиғаты Төртінші Өлшемде байқалады. Бұл өлшемде өлшеуіш, салыстырмалылық жоқ – тек абсолюттілік қана бар. «Үлкен» десек, оны әлдекіммен салыстыру арқылы айтпаймыз, ол бар болғаны үлкен, «кіші» десек те, ол біреуден кемшін деген сөз емес, бар болғаны кіші. Адам абсолютті бола алмай ма? Әлбетте! Барлығы кемеңгер бола ала ма? Әрине! Жаңа Кемеңгерлік – болмыс және бағалау да емес, бұл – Тәжірибе. «Кемеңгермін, өйткені мен Кемеңгерлік Тәжірибесін жасаймын!»

Кемеңгерлік Физикасы – физикалық әсер ету арқылы Кемеңгерлікті ояту. Бұл саладағы соңғы жаңалық «Гениондар теориясына» сәйкеседі. Яғни әрбір адам үшінші өлшем, идеялар өлшемі, рухани өлшем және т.б. сияқты белгілі өлшемдерде ғана емес, сонымен қатар Төртінші Өлшемде немесе «Кемеңгерлік Өлшемінде» өмір сүреді. Үшінші өлшемде адам – тәнімен, идеялық өлшемде – ойымен, рухани өлшемде – рухымен (жанымен), ал Төртінші Өлшемде – генионымен біріккен.

Гениондар – адамдағы Төртінші өлшемнің көрінісі, Жаңа Кемеңгерліктің фундаменталды бөлшектері. Әр адам өз генионымен Төртінші Өлшемге тұрақтайды, ал адамдағы Төртінші Өлшем гениондар түрінде байқалады. Төртінші Өлшем Манифестінің механизмі басқа белгілі өлшемдерде толық зерттелмеген. Бірақ қолданыстағы кейбір жүйелерде бұл механизм «локалды емес», «сингулярлы», «сиқыр» деп сипатталатыны белгілі. Яғни, гениондар Кемеңгерді жасайтын бөлшектер. Гениондар электр тогы өткізгіштеріндегі электромагниттік өрістің температурасы, күші, сипаты мен бағыты және т.б. параметрлерге тәуелді электрондарға ұқсас болуы мүмкін. Генион теориясына сәйкес, арнайы өрісті құруға болады: Кемеңгерлік өрісі гениондардың белсенділігіне әсер етеді. Гениондардың белсенділік дәрежесі адамнан адамға қатысты айтарлықтай өзгереді. Жоғары белсенділік – жоғары кемеңгерлікті, баяу белсенділік – баяу кемеңгерлікті көрсетеді. Табиғатына сай әлдекімнің белсенділігі жоғары, ал енді біреу гениондарын байқалатын деңгейде белсендірмейді. Алайда генионның белсенділігін арттыруға болар (тіпті керек!) еді!

Тағы да айтарымыз: Кемеңгерлік Тәжірибесі мен Кемеңгерлік Физикасын нақты ажырату мүмкін емес, өйткені бірі екіншісіне айналып кеткен, ал Кемеңгерге олар осы екі сала қиылысында әсер етеді.

Венециядағы Жаңа Кемеңгерліктің Орталығында гениондарды белсендіру үшін жағдай жасалған және гениондарды белсендіру жағдайы Кемеңгерлік Генераторы, визуалды өнер, перформативті зат, музыка, фотосурет және кино, сонымен қатар қиял мен сенім және Венециядағы тарихи сұлулықтың сәулесі арқылы зерттеледі. Жаңа Кемеңгерліктің Венеция орталығына барғаннан кейін кез келген адамның Кемеңгерлігінің белсенділік деңгейі әлдеқайда жоғарылайды.